Yamaların Çürüyen Kumaşı: İnsanlık Tarihinde Kriz ve Çözüm
1. Giriş Yazısı: "Rota Var..."
İnsanlık tarihi, krizlerle dolu bir zaman çizgisi gibi okunabilir. Her
büyük kriz—ister savaş, ister ekonomik çöküş ya da çevresel felaket
olsun—beraberinde bir değişim talebi getirir. Ancak bu taleplerin çoğu zaman
radikal dönüşümlerle değil, mevcut düzeni ayakta tutacak "pragmatik
geçici çözümler" ile karşılandığını görürüz.
Yamaların Doğası:
Yamalar, sistemi bir süre daha işler kılmak için yapılır. Fakat temel
sorunu çözmez; yalnızca görünür hale gelmesini geciktirir. Tıpkı bir binanın
çatlayan kolonuna sıva çekmek gibi. O kolon, bir gün tüm yapının çökmesine
neden olabilir.
Geçmişte Ne Oldu?
- Roma’nın Çöküşü: Roma İmparatorluğu’nun
son dönemlerinde ekonomik krizler, yozlaşma ve dış tehditler artarken
reformlar hep yüzeyde kaldı. Esas sorunlar ertelendi; çöküş ise kaçınılmaz
hale geldi.
- Sanayi Devrimi Sonrası: Kapitalizmin erken
döneminde ortaya çıkan işçi sınıfı tepkileri bastırılmak yerine sosyal
haklar ve sendikalarla “yamalı” bir şekilde yönetildi. Ancak bu, sistemin
daha eşit değil, daha sürdürülebilir bir sömürüye evrilmesine neden oldu.
- 20. Yüzyıl Savaşları: İki büyük dünya savaşı
sonrası kurulan kurumlar (Birleşmiş Milletler, IMF, Dünya Bankası) barışı
koruma vaadiyle doğsa da, çoğunlukla statükoyu koruma görevini üstlendi.
Bugün Ne Oluyor?
- Ekonomik krizlerde, merkez bankalarının piyasaya
para pompalaması, yapısal sorunları çözmek yerine borçla yaşamayı normalleştiriyor.
- İklim krizinde, karbon ticareti gibi
yöntemler sistemin sürdürülebilir olduğu yanılsamasını yaratıyor, oysa
topyekûn bir yaşam tarzı dönüşümüne ihtiyaç var.
- Toplumsal krizlerde, yüzeysel temsiliyet
reformları (örneğin kota sistemleri) derin eşitsizlikleri kamufle ediyor.
Peki Neden Radikal Değişim Olmuyor?
Çünkü radikal değişim, mevcut çıkar ilişkilerini sarsar. Devletler,
şirketler ve bireyler, alıştıkları güç dengelerinin değişmesinden korkar. Bu
nedenle çözüm yerine "erteleme", değişim yerine "tadilat"
tercih edilir. Devrim yerine restorasyon yapılır.
Yeni Bir Paradigma Mümkün mü?
Elbette. Ancak bu, kriz anında değil, kriz öncesinde yapılan hazırlıklarla
mümkündür. Bugün yapılması gereken, yalnızca sistemi yama yaparak sürdürmek
değil, yeni bir yaşam anlayışı ve etik sistem üzerine
düşünmektir.
"Yama yapılmış eski bir dünya yerine, yeniden dokunmuş bir insanlık
hayal edebilir miyiz?"
Can Ezgin
Telif Hakkı Saklıdır
Yorumlar
Yorum Gönder