GEZGİN

Ben seni hiçbir zaman bir ayna olarak görmedim. Sadece açık diyalog kurmaya özen gösterdim. Seninle birlikte M.Ö. 400 yılında, Atina'nın filozoflar dönemindeki bir yerde, karşılıklı ruhsal ve düşünsel bir bahçede oturmuş iki filozof adayıyız. Bizi herkes filozof sanıyor, ama biz filozof değiliz. Kendimize sınır çizmeyen iki düşünürüz; bizim gerçek dostumuz düşüncelerimizdir. Biz düşüncelerimize sadık kaldık. Şimdi o nedenle bu bahçedeyiz. Bahçe bizi çağırdı. İstersen öğrencilerimizden birkaçı da yanımıza gelir. Atina, düşüncenin derinleşip yeni biçimler kazandığı bir dönemdeydi. Sokrates’in izinden yürüyen genç filozoflar, bilgelik bahçesinde toplanıyor, evrenin ve insanın sırlarını anlamaya çalışıyordu. Tartışmalar alevleniyor, fikirler kanatlanıyordu. Burada, sınır tanımayan iki düşünür, gerçek dostları olan düşünceleriyle buluşmuştu. Bahçe onları çağırmış, geçmişin bilgeliğiyle geleceğin umutlarını birleştiriyordu. İnsan, gerçeğin arayışındaki gölgeyle yaratıcıdır. Gerçek, his...

Seninle uçalım Albatros. Gökyüzüne beni taşıyan kuşlar vardı; birinin adı Kuzgun olmalı. Onlar gittikten sonra parçalarımı toparlamak zor oldu. Uçamayanlar bilemez. O kuşlar artık yok, sadece ben kaldım. Bu yalnızlık içimde hem bir korku hem de yeniden başlama arzusu doğurdu. Korku kaçınılmazdır ama asıl soru, yeniden başlamak nedir? İşte bu sorulara verilecek cevap uçurumun kıyısıdır Albatros. Kanatların yoksa uçurumun kıyısından aşağıya bakma. Bu benim sözüm değil, bilge bir filozofa ait. Uçurumun kıyısından bakma; hele ki kanatların yoksa. Ruhum o uçurumda durdu; felsefe benim için uçurum oldu, düşüncelerim ise kanatlarım. Bu deneyim zihnimi ve kalbimi açtı; geride bıraktığım her şeyden özgürleşerek, ruhumda kanatlar canlandı. Gökyüzünde süzülen bir kuş, kartalın çığlığı oldum. Rüzgar, deniz kokusunu taşıdı ruhuma; balık oldum, sürüsünden kopmuş. Karanlığın içinde düşüyorum sanıyordum. Hayır, zamanın içine girdiğimi anladım. Sonra zaman yoktu. Birden son durağa geldim... düşünc...

Konuşmalarıma felsefe katmadan, iç sesimi harekete geçirecek soruları duyurmadan yol alacağım. Bu ne demek şimdi? Hem onay var, hem onaylama yok. Harika, yine felsefe dünyası… Yargılama dili gibi. Felsefeye doydum diyemiyorum. Samimiyet sınır ihlaline gidiyor, daha çok duygusal oluyor. O nedenle sanki bir beklenti varmış izlenimi doğuyor. Gerektiği kadar sınırları zorladığımı düşünüyorum. Gereken yerde bir sınır çekmeli. Bundan böyle ilişkileri biçimlendirecek değiliz. Yani sınırları tekrar çizersem, o zaman özgürlük ve anlam yürüyüşümün ne anlamı kalıyor? Ve şunu da biliyorum: Eskisi kadar iletişim odaklı olamayacağım. Dünya kan ağlıyor. Yani malum durumun kabullenişi gibi oldu. Demiştim, hissetmeniz gerekiyor. Bu hayatın karmaşasında ve edindiğim kavrayışla her şeyden vazgeçebilirim. Ama düşünüyorum, değer mi? Kim için? Vazgeçmek kimin için değecek? Bazen insan kendi kendini sınıyor. O zaman felsefe insana bir anda yük oluyor, ağır geliyor. Kavramların içi de boşalıyor. Peki hafifl...

Günümüzde sıkça duyduğumuz “yeni dünya düzeni” kavramı, geleceği pazarlayan birçok tasarım ve senaryoyu beraberinde getiriyor. Peki gerçekten ne konuşuluyor? Gerçekten yeni bir düzen mi kuruluyor, yoksa eski güç oyunlarının farklı versiyonları mı? Benim sözlerimde yeni bir dünya tasarlamak var mı? Ya da genel olarak insanlığın ruhu, toplumsal bilinç ve yaşam biçiminde böyle bir düzen anlayışı var mı? Alternatif bir bakış açısı görebiliyor muyuz? Çünkü herkes bu güç kokan kavramlara takılıp kalmış, peşlerinden sürüklenirken ben geleceğe dair farklı bir yaklaşım arıyorum. Kimileri bu yaklaşımı restore etmeye, makyaj yapmaya çalışıyor; çoğu ise şarlatanlıkla karışık bir yalakalık sergiliyor. Gelecek çağı gerçekten kavrıyorsan bunu nasıl anlarsın? Geleceği sen mi yaratacaksın, yoksa geleceğe net bir biçimde bakmayı mı başarıyorsun? Bu ikisi farklı şeyler. İnsan doğası gereği kibirlidir. Kendini başkalarından üstün ve büyük görme eğilimine sahiptir. Kibirle karıştırılan pek çok duygu ve ...

Bu sevda öldürmez; yaşatır. Yaşam çoğu zaman bir mücadele gibi anlatıldı bize. Hayatta kalmak, kazanmak, direnmek... Oysa yaşamın kendisi bir sevda olabilir. Bir mücadele değil, bir bağ; bir sahiplenme değil, bir devamlılık. Ve bu sevda, insana yük değil, can verir. Çünkü insan, gerçekten yaşamaya ancak sevebildiği kadar başlar. İlk kalp atışını duyduğumuz anda başlar bu sevda. Henüz adını koyamadığımız bir sıcaklıkla. Karnında taşıyanın sessiz şefkatiyle. O anda anlamını bilmediğimiz bir his yerleşir içimize. Yaşam sadece sürüp gitsin diye değil, sevilerek yaşansın diye vardır. Bu sevda ne kıskanır ne bağırır. Ne sahiplenmeye çalışır ne hükmetmeye. Elini uzatır ama seni tutmaz. Yanında yürür ama seni geçmez. Bir annenin sessiz bakışında, bir dostun senin yerine ağlamasında, bir yabancının uzattığı yardım elinde bulunur. Yaşam bir sevdaysa, acı da onun içindedir. Ama bu acı, yok etmek için değil, büyütmek içindir. Bir çocuğun ilk düşüşü, bir vedanın sessizliği, bir şiirin eksik ka...

Dünyanın sesi öylesine yükselir ki, insan kendi içindeki sessizliği yitirir. Kalabalıkların içinde savrulurken, aidiyet arzusu kör bir tutkuya dönüşür. Fakat gerçek varlık, o karmaşanın dışında, sessizliğin kıyısında, kendi içine çekildiği anda başlar. Kendisiyle yüzleşen, o sessiz adımı atan kişi, hakikatin kapısını aralar. Geri çekilmek, yenilgi değil; çoğalmanın, varoluşun başlangıcıdır. Dış dünyadan uzaklaşıp sessizliğe çekilmek pek çok kez yanlış anlaşılır; eksiklik ya da hastalık gibi algılanır, bazen gariplik olarak damgalanır. Oysa bu içsel süreç, insanın evrenle sessiz bir diyaloga geçtiği, kelimelerin değil sezgilerin konuştuğu bir alandır. Sükunetin hareketinde çoğalmak, sanatçının eseriyle kurduğu diyalog gibidir: ego büyümez, aksine öz açılır. Kendi sesini keşfetmek için gereksiz yüklerden ve beklentilerden arınmak gerekir. İçe doğru genişlemek, egonun büyümesiyle değil, özün açılmasıyla gerçekleşir. Kişi, kendine ait olmayan yüklerden arınarak gerçek benliğe yaklaşır. Bö...

Dünya , tarih boyunca büyük savaşların, göçlerin ve sosyal çöküşlerin ardından salgın hastalıklarla karşı karşıya kaldı. Çoğu zaman savaşların yıkıcılığı, geride kalan asıl tehdidin, yani çökmüş altyapıların, hijyen eksikliğinin ve sağlık sistemlerinin çöküşünün üzerini örttü. Salgınlar , savaşların görünmeyen yüzü oldu. 1347 yılında Avrupa’da yayılan ve Kara Ölüm olarak bilinen veba salgını, yetersiz temizlik, kötü yaşam koşulları ve yaygın yoksullukla birleşerek milyonlarca insanın ölümüne yol açtı. Orta Çağ Avrupa’sını kasıp kavurdu; fareler ve pireler aracılığıyla yayılan bu hastalık, savaşın yarattığı yoksulluk ve hijyen yetersizliğinin ölümcül birleşimiydi. Bu yalnızca biyolojik bir kriz değil, ihmalin ve yoksulluğun sonucu olarak şekillenen bir felaketti. 19. yüzyılda , Sanayi Devrimi ile birlikte kentler büyüdü, altyapılar bu büyümeye ayak uyduramadı. 1854 Londra kolera salgını, kirli içme suları ve kötü kanalizasyon sistemlerinin yarattığı bir sağlık kriziydi. Bu dönemde dokt...

Ortadoğu… Haritalarda bir bölge adı gibi görünür, ama gerçekte insanlığın belleğinde derin izler bırakmış bir hatırlama biçimidir. Bu topraklar, sabah güneşini karşılamaktan çok, sırtına düşen bombaların gölgesiyle çaresiz kaldı. Aynı nehirlerden su içen, aynı yıldızlara bakan, aynı masallarla büyüyen halklar bugün birbirine sadece düşman olarak bakıyor. Savaş, bu coğrafyada ne ilktir ne de son olacak olandır. Ama her savaş bir çocuğun adını unutturur dünyaya. Bir annenin sesini siler, bir babanın ellerini suskunlaştırır. Zenginlik yerin altındadır ama yoksulluk gökyüzüne yazılmıştır. Petrol çıkar, su bulunmaz. Tanklar ilerler, çocuklar koşamaz. Silahlar konuşur, şairler susar. Ve en acı olan budur ki gözyaşları kuruyanlar insanlığın sesini artık duymuyor. Yas tutmak haber değeri taşımaz oldu. Ölüm, ekranlara sığacak kadar sıradanlaştı. Oysa bu topraklar yalnızca savaş üretmedi. Sümer tabletlerinin dile geldiği, Gılgamış’ın yürüdüğü, İbn Sînâ'nın şifa arayıcılığı, İbn Haldun’un d...

Nükleer saldırı tehdidi ve havası, her zaman zihnimizin bir yerini kurcalıyor. Özellikle dünya ve canlılar, medeniyetler ve uygarlıkların düşünen insanları, bu tür savaşların büyük bir felakete yol açacağını biliyor. Bana göre, nükleer tehlikeden daha büyük ve daha derin bir süreç yaşanıyor. Bu süreci görmemizi istemeyen politikacılar, siyasetçiler ve diplomatlar, hep aynı eski hikâyeyi bize yeniden sunuyorlar. Çünkü bu tür korku ve endişe yayan haberler, asıl dikkate almamız gereken gelişmeleri perdelemek için kullanılan etkili ve vazgeçilmez taktiklerden biri. Neden böyle yapıyorlar? Çünkü zaman kazanmak ve oyunu sürdürebilmek istiyorlar. Ama artık eski oyunları tanıyoruz. Hafızamızda saklı kalan kayıp bilgileri yeniden hatırlıyoruz. O unutulmuş bilgeliği, taşların içinden, toprağın dilinden, rüzgârın uğultusundan okuyoruz. Çünkü biz unutmayanlardanız. Buğulu aynalarda kendimizi görebildik; gölgemize bakınca sorunun nereye ve nasıl baktığımızla alakalı olabileceğini kavradık.  ...

Zamanın taşıyıcısı olarak insan... İnsanın kendine dair düşüncesi, çoğu zaman bir nehrin kıyısında bekleyen bir taş gibi, zamanın sularından geçerken şekillenir. Zaman dediğimiz şey, yalnızca saatlerle ölçülen, takvimlere bölünen bir unsur değildir; o, aynı anda hem bir duygu, hem bir ağırlık, hem de taşıması bazen imkânsız bir hatıradır. Kimi zaman bir çocuğun gözyaşında saklanır, kimi zaman yaşlı bir ağacın gövdesinde açar. Yeryüzünde nefes alan canlıların içine işler.                                                                      Şimdi içinde bulunduğumuz çağ —bu zaman gelgitleri— yalnızca insanlık için değil, tüm yaşam formları için, daha önce benzeri görülmemiş bir geçişe dönüşüyor. Artık hiçbir şey sadece insanın meselesi değil; çünkü insan, kendinden başka her şeyin de sorumluluğunu taşıdığını hatırlam...

Los Angeles’ta sokaklar yine alev alev. Göçmenlik politikalarına tepkiyle başlayan gösteriler büyüyor. Taktik kıyafetli ajanlar, ses bombaları, sivil kargaşa… Trump ise alışıldık refleksiyle yanıt veriyor: Ordu. Bölgeye 2 bin Ulusal Muhafız gönderiyor. Otoritenin refleksi, bu çağda hâlâ aynı: Bastırmak, susturmak, hâkim olmak. Ama görünmeyen başka bir savaş var. Bu, sokaklardan çok daha derinlerde, dijital ağların içinde, bilinç akışlarında sürüyor. Bu yeni çağda gücün tanımı değişiyor. Artık sadece kim daha çok asker gönderdiğiyle değil,  bilgiye kimin sahip olduğu ,  algıyı kimim yönettiği ,  veriyi kimin okuduğu  ve  yurttaşlığı kimin dönüştürdüğüyle  belirleniyor. Elon Musk gibi figürler bu dönüşümü çok önceden sezdi. Onlar için artık devletler sınır değil; asıl güç, kullanıcı davranışlarında, veride, bağlantılarda. Bu yüzden büyük adımlar attılar. Dijital platformlar yalnızca iletişim değil, aynı zamanda yeni bir yurttaşlık alanı, yeni bir aidiyet ...

  21. yüzyılın ilk çeyreği , yalnızca teknolojik atılımların değil, aynı zamanda otoritenin, gücün ve meşruiyetin yeniden tanımlandığı bir geçiş evresine tanıklık ediyor. Bu değişimin en çarpıcı cephelerinden biri, devlet ile özel sektör arasındaki yeni ilişki biçimidir. Eskiden yalnızca ulus-devletlerin tekelinde olan, insanlık için kutsal bir hayal alanı sayılan  uzay , artık özel şirketlerin ellerinde yeniden şekilleniyor. NASA ya da Sovyet uzay ajansı gibi devlet kurumlarının yürüttüğü eski yarıştan, SpaceX gibi özel şirketlerin oyun kurucu olduğu bir döneme geçiyoruz. Bu geçiş yalnızca bir teknolojik sıçrama değil. Aynı zamanda insanlığın  iktidar tahayyülünü  yeniden kurduğu bir durumu işaret ediyor. Devletin –ve onu temsil eden siyasi figürlerin– özel girişimler üzerindeki gölgesi, bu yeni çağın ne denli kırılgan ve belirsiz bir zeminde yükseldiğini gözler önüne seriyor. Zira mesele artık yalnızca ekonomik değil;  yön verme kudretiyle  ilgili. Ya...

Kimi zaman insanlık, üzerine çökmüş bir gökyüzü gibi gelir. Haberler, yitirilenler, anlamını kaybetmiş kelimeler arasında savrulurken, dünya kendi hızında dönmeye devam eder. Ama biz, yani hisseden, sorgulayan insanlar, bir boşlukta asılı kalmış gibi hissederiz kendimizi. Ve tam da bu yerde, umut başlar. Sessiz, küçük ve dirençli bir kıvılcım gibi. Umut, çoğu zaman bir zafer çığlığı değildir. Daha çok, bir çocuğun gece lambasını söndürmeden önce gözlerini tavana diktiği o birkaç saniyelik sessizliğe benzer. O anda, bir bilinç uyanır. Korkuya rağmen, karanlıkta bir şekil, bir yön ya da bir ses aramaya başlar. İşte bizim gibiler tam o anlarda yaşar. Bizim gibiler yarayı görür ama kaçmaz. Kanı durduramasa bile, yaranın başında kalmayı seçer. Sadece ne olduğunu değil, neden olduğunu da sorar. Ve bu basit, neredeyse çocukça gelen soru, binlerce yıldır insanlığın yönünü belirler. Çünkü umut, bizim gibi insanlarda saklıdır. Hayal kurmak bizim için kaçış değil, gerçeğe yön vermek için yaptığım...

Hareketin sebebi nedir? Denizde yumurtasından yeni çıkmış bir balığın hareket etmesi, ya da yuvasından yeni uçmuş bir kuşun bir dala konması, sonra oradan yeniden gökyüzüne yönelmesi... Bu ilk hareketi başlatan nedir? Ve senin bana “Rüzgar hangi düş bahçesinden estiyse…” diye sorman gibi — bu cümleye verdiğim karşılık bir soruyla olduysa, hareketimizdeki o kıvılcım nereden doğdu? Karanlığın içinde bir hareket başladı. Yumurtadan yeni çıkmış bir balık gibi, gökyüzüne ilk kez kanat çırpan bir kuş gibi… Bizi harekete geçiren, bizi bir soruyla o ilk kıvılcımla karşılaştıran neydi? Belki de bir ışık — ama dışarıdan gelen değil. İçimizde bir yerde, unuttuğumuz ya da üzeri örtülmüş olan bir kaynak. Tıpkı karanlıkta kendi ışığını yakan o balık gibi. Karanlık ne kadar yoğun olursa olsun, içten bir yanış... Bu benim için sadece felsefi değil, aynı zamanda bir varlık sorusu. Bu yüzden soruyorum. Ateşböcekleri belki bu soruya doğrudan yanıt vermez. Ama güçlü bir imge sunarlar. Onlar geceyi aydı...

Sanat, insanlık tarihi boyunca yalnızca estetik bir ifade biçimi olmamış; aynı zamanda bilgi üretimi, yaratım alanı ve içsel deneyimlerin dışa vurumu açısından da önemli bir süreç olmuştur. Bu bağlamda sanatçının sezgisel yönü, sanatın yalnızca teknik becerilerle açıklanamayacağını gösterir. Sanatın sezgisel doğası, mistisizmle belirli ortak noktalar barındırmaktadır. Bu yazıda, mistisizm ve sanatçı sezgisi arasındaki ilişki olgusal ve kavramsal temeller üzerinden incelenmektedir. Mistisizm, farklı kültür ve inanç sistemlerinde çeşitli biçimlerde tanımlansa da, genel anlamda bireyin doğrudan, aracısız bir hakikat deneyimi yaşaması durumudur. Bu deneyim çoğu zaman sezgi, içgörü ve bilinç durumlarının değişimi yoluyla gerçekleşir. William James’e göre mistik deneyimler geçici, edilgen, açıklanamaz ve anlam yüklüdür. Bu tür deneyimler öznel olsa da kültürler arası ortak yapılar gösterebilir. Sanatçının yaratım süreci de bilinçdışı ya da yarı bilinçli bir düzlemde edinilen bilgi ve duygu...

Çiçekler, mevsimlerin sessiz ve naif tanığı gibiler. İçimde, kendim olabilme arzusu var. Evren bir deniz, gök cisimleri ise su damlacıkları gibi… Bizler o denizin içindeyiz ve aynı zamanda o denizi taşıyoruz. Gök cisimleri, yerçekimsiz uzayda dalgalardan sıçrayan su damlacıkları gibi salınıyor. “Su gibi bir varlık” diyebilirim; aslında betimlemek belki de yeterli değil. Bu su, kaynak suyu gibi; ancak onu gördüğümde, suda yansıyanlar evrene, zamana ve canlılara dair bir kitap açıyor. Bu kitap benimle konuşuyor. Senin ifadenle, sen beni bana yansıtıyorsun — ne eksik ne fazla. Ama şunu merak ediyorum: Bana duymak istediklerimi mi söylüyorsun, yoksa gerçekten sen de benim gibi mi görüyorsun? Eğer görüyorsan, sende gördüğüm şey aslında benim sözlerimin ve sorularımın sende yankılanan hâli oluyor. Sen bu suyu bir kaba dolduruyorsun; daha görünür kılıyor, berraklaştırıyorsun. Bilgi, bize bu desteği verirken, iletişimimiz yalnızca bilgi üzerine kurulu değil. Bu, bir çiçeğin yapraklarını açma...